Hang Tám Cô

Hang Tám Cô có tên gọi từ trước năm 1972. Các tài liệu, ghi chép cho biết, có 8 cô gái trẻ lấy hang làm nơi trú ẩn nên người dân đặt tên cho hang động này là Hang Tám Cô. Sau này, hang còn được gọi là hang 8 thanh niên xung phong.

Hang Tám Cô sâu 20m, rộng 10m, thuận lợi cho bộ đội và các thanh niên xung phong trú ẩn trong chiến tranh.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc, Đường Trường Sơn - Đường mòn Hồ Chí Minh đóng một vai trò quan trọng trong việc vận chuyển sức người, sức của từ hậu phương lớn miền Bắc ra tiền tuyến miền Nam. Suốt 16 năm (1959-1975) với hơn 6.000 ngày đêm cho đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, để bảo vệ tuyến đường thông suốt, đã có hàng vạn chiến sĩ bộ đội, thanh niên xung phong ngã xuống.

Trong hàng vạn sự hy sinh anh dũng đó, sự kiện 8 thanh niên xung phong hy sinh vẫn là một trong những cột mốc đáng ghi nhớ trên con đường 20 Quyết Thắng ở vùng quê đất lửa Quảng Bình.

Hồi ấy cũng như bao lớp thanh niên trai tráng trong làng, các anh chị gồm: Nguyễn Văn Huệ, Đỗ Thị Loan, Lê Thị Lương, Trần Thị Tơ, Lê Thị Mai, Hoàng Văn Vụ, Nguyễn Mậu Kỳ, Nguyễn Văn Phương (cùng ở huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa) hăng hái lên đường tham gia chiến trường miền Nam khi vừa qua tuổi mười tám.

Sau chặng đường dài hành quân vào đến đất Quảng Bình, ngày 20.6.1971, các anh chị được biên chế vào đội thanh niên xung phong 163, C217 thuộc Ban 67 hoạt động trên tuyến đường 20 - Quyết Thắng.

Chiều cuối thu ngày 14.11.1972, bầu trời, không gian khu vực Đường 20 xám ngắt và như vỡ vụn bởi tiếng gầm rú của động cơ máy bay và những trận bom B52. Như thường lệ, bom B52 rải đúng 3 loạt, mặt đường 20 bị cày lên và quật nát.

Nhưng điều làm cho những người đang làm nhiệm vụ ở Km16+500 chú ý là một tiếng động lạ trầm và nặng vang lên, cả một vùng rừng núi rùng mình như vừa gánh chịu cơn địa chấn với cường độ cao.

Tan khói bom, các chiến sĩ thanh niên xung phong lại lên mặt đường san lấp hố bom, cứu chữa đồng đội bị thương và tìm kiếm những người mất tích. Trong lúc tránh bom tại hang đá nhỏ ven đường, tiểu đội thanh niên xung phong gồm các anh, chị Tơ, Lương, Loan, Mai, Huệ, Phương, Vụ, Kỳ (bốn nam, bốn nữ) đã bị bom đánh sập cửa hang.

Để cứu những người đang mắc kẹt trong đống đất đá hàng trăm tấn sâu trong lòng đất, có nhiều phương án được đưa ra thảo luận. Nếu dùng mìn để phá cửa hang thì sức ép của mìn có thể sẽ làm cho đồng đội trong hang hy sinh ngay. Phương án được cho là tối ưu là dùng 3 chiếc xe xích để dịch chuyển tảng đá chắn lấp cửa hang. Tuy nhiên, sau nhiều nỗ lực, tảng đá hàng trăm tấn vẫn trơ ra như thách thức với lòng người. Họ chỉ biết nhìn nhau một cách tuyệt vọng, những giọt nước mắt lăn dài trên khuôn mặt xanh xao và hốc hác sau bao đêm mất ngủ để tìm cách giải cứu cho đồng đội.

Những chiếc ống tuy ô được khoét rỗng ruột, những viên thuốc B1, những bánh lương khô đã được nghiền nát đổ luồn theo ống vào trong hang nhằm kéo dài sự sống.

Những tiếng kêu vọng mãi giữa núi rừng Trường Sơn trùng điệp như những mũi kim chọc sâu vào tâm can mỗi người. Đến ngày thứ 9 thì những người bên ngoài không còn nghe tiếng kêu từ hang đá nữa. Họ biết rằng đồng đội của mình trong hang đã ra đi mãi mãi.

Chiến tranh đã qua đi, đất nước, quê hương thanh bình trở lại. Sau cuộc họp giữa Sở LĐTBXH và Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Bình, ngày 22.3.1996, trái mìn đầu tiên phá cửa hang được nổ.

Đến ngày 4.6.1996, sau 24 năm bị chôn vùi trong hang đá giữa Trường Sơn, phần thi hài của các liệt sĩ đã được tìm thấy và đưa về an táng tại nghĩa trang quê nhà. Kết quả tìm kiếm cũng cho thấy, ngoài các liệt sĩ trong hang, còn có 5 chiến sĩ pháo binh hi sinh bên ngoài trước cửa hang, khi đang san lấp để thông tuyến.

Di tích Hang Tám Cô đã được chính quyền địa phương tôn tạo và được xếp hạng Di tích lịch sử Quốc gia vào năm 2013. Cửa hang đá được phục dựng, cạnh đó là Đền tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đường 20 - Quyết Thắng.

Giờ đây, khu tưởng niệm tại Km16+500 Đường 20 Quyết Thắng đã được xây dựng tại nơi các anh, các chị ngã xuống. Mọi người đã chọn những bông hoa đẹp nhất đặt lên cửa hang và nghiêng mình tưởng niệm những người con ngã xuống cho đất nước trường tồn.

Nguồn: Tổng hợp