Đình Tượng Sơn

Đình Tượng Sơn được xây dựng vào năm 1750, đến nay đã hơn 250 năm. Đình Tượng Sơn lúc đầu xây dựng để thờ và ghi công các vị tổ đã có công khai khẩn lập ra làng Đại Đan sau này thờ các vị thần trung quân ái quốc. Đình được xây dựng và bài trí khá công phu. Đình gồm sân đình, tiền đình và hậu đình. Sân đình, tiền đình là nơi diễn ra lễ hội và nơi vui chơi giải trí, gặp mặt tế lễ, hội họp, rước sắc của làng. Hậu đình là nơi thờ Thành Hoàng và các vị thần có công với quê hương đất nước.

Vào năm 1912 đình được khởi công xây dựng lại trên nền đình cũ theo kiến trúc của triều Nguyễn. Về cấu trúc, đình xây dựng lại lần 2 cơ bản vẫn như cũ nhưng đồ sộ và hoàn hảo hơn. Đặc biệt phần trang trí phối cảnh bên ngoài cũng như các chi tiết đường nét hoa văn, chạm trổ hình ảnh con voi trận được khắc ở bình phong đều thể hiện rõ tinh thần thượng võ của vùng đất Tượng Sơn. Riêng phần hậu đình ngoài việc thờ Thành Hoàng làng còn thờ vua Quang Trung và danh tướng Nguyễn Dụng ở chính diện hợp với lòng dân.

Hậu đình là nơi thờ Thành Hoàng làng và các vị có công với đất nước, với quê hương. Về bố cục tổng thể không gian, diện tích đất tuy hẹp nhưng tầm nhìn phóng khoáng, đậm đà sắc thái dân gian, tạo được không khí trang nghiêm hoành tráng. Hậu đình bài trí tôn nghiêm gồm 3 gian, gian giữa để thờ Tam bảo, thờ các Thiên Thần,  Nhân thần, Đại Tướng quân Nguyễn tướng công trung thần giám quân công Nguyễn Dụng và Thành hoàng của làng. Gian bên trái thờ Tam bảo, Tiền khai khai khẩn thủy tổ họ Trần, họ Ngô và các dòng họ vào sau như họ Đinh, họ Lê, họ Lý, họ Hoàng, họ Đặng, họ Đào.vv..; Gian bên phải thờ Tam bảo, Tiền khai khẩn thủy tổ họ Nguyễn, họ Phạm và các dòng họ Mai, họ Võ, họ Đậu, họ Đoàn.vv...

Phía sau bên phải đình chính là nhà chuẩn bị (nhà hội, nhà hậu): để hương chức, ban tế tự hội họp; để dân làng qui tụ chuẩn bị lễ cúng tế.

Gắn liền với đình làng là mộ danh tướng Nguyễn Dụng. Dưới cờ khởi nghĩa, thống nhất giang sơn, đánh đuổi quân Thanh xâm lược của Quang Trung - Nguyễn Huệ, tướng Nguyễn Dụng - người làng Tượng Sơn -  đã lập nhiều công lớn, ông được vua Quang Trung phong hàm là Thống chế quận công. Dân làng tôn vinh ông, lập bàn thờ và thờ tại đình làng để ghi nhớ công lao to lớn của người con quê hương đã vì nghĩa lớn giúp nước, góp phần làm rạng danh quê hương làng Tượng.

Danh tướng Nguyễn Dụng mất ngày 20 tháng 6 năm Ất Hợi (1815), thọ 81 tuổi, thi hài an táng tại cánh đồng Cấm nơi đầu nguồn sông Mai (Thôn Pháp Kệ, xã Quảng Phương, huyện Quảng Trạch) gọi là lăng quan Cụ. Do thời gian quá lâu, lại qua những cuộc chiến tranh liên miên nên lăng mộ bị hư hỏng nặng, sau này dân làng cải táng, xây lại lăng mộ ở triền cát đầu làng, cách đình làng về phía Tây Bắc khoảng 1km (nay thuộc tổ dân phố Trường Sơn, phường Quảng Long) và rước vong linh về lập bàn thờ tại đình làng Tượng Sơn.

Với những đóng góp của tướng Nguyễn Dụng và đình làng Tượng Sơn trong quá trình đấu tranh xây dựng và bảo vệ đất nước, ngày 27 tháng 11 năm 2003, Bộ Văn hóa Thông tin đã ra Quyết định xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia cho “Lăng mộ tướng Nguyễn Dụng và đình Tượng Sơn”.

https://badontv.vn/hinh-anh/di-san/phong-su-anh-dinh-lang-tuong-son-va-mo-danh-tuong-nguyen-dung-quang-long-thi-xa-ba-don-35.html